Góc nhìn khoa học và điều trị Đông – Tây y kết hợp.
- Triglyceride là gì?
Triglycerid (TG) là dạng chất béo trung tính, chiếm hơn 95% lượng mỡ trong cơ thể.
Được tạo thành từ 1 phân tử glycerol + 3 acid béo.
Lưu trữ trong mô mỡ và là nguồn năng lượng chính khi cơ thể cần.
Khi TG trong máu quá cao (> 200 mg/ dL), đặc biệt > 500 mg/ dL, nguy cơ bệnh tim mạch và viêm tụy cấp tăng mạnh.
- Nguy hiểm của Triglyceride cao:
2.1. Trong y học hiện đại (Tây y):
- Xơ vữa động mạch: TG cao thúc đẩy hình thành mảng bám, gây hẹp động mạch vành, tai biến mạch máu não.
- Viêm tụy cấp: Khi TG > 1000 mg/ dL, men lipase thủy phân tạo acid béo tự do gây độc tế bào tụy.
- Hội chứng chuyển hóa: TG cao đi kèm béo bụng, tăng huyết áp, đề kháng Insulin → nguy cơ tiểu đường type 2.
- Gan nhiễm mỡ: TG dư thừa tích tụ trong gan.
2.2. Trong Đông y:
- Thuộc phạm trù Đàm thấp – Huyết ứ.
- Can (tạng Can) mất sơ tiết → rối loạn chuyển hóa mỡ.
- Tỳ (tạng Tỳ) hư yếu → thủy thấp tích tụ.
- Kết quả: Đàm trọc ngăn trở mạch lạc, sinh “tâm thống, trúng phong” (tương ứng nhồi máu cơ tim, đột quỵ).
- Cơ chế sinh học liên quan đến Triglyceride: Con đường tổng hợp TG: xảy ra ở gan và ruột.
Acetyl-CoA → acid béo (qua enzyme ACC, FAS).
Acid béo + glycerol-3-phosphate → TG (qua enzyme DGAT1/2).
Con đường phân giải TG:
Lipoprotein lipase (LPL) thủy phân TG trong chylomicron/ VLDL thành acid béo tự do.
Hormone-sensitive lipase (HSL) trong mô mỡ giải phóng acid béo khi đói.
Ảnh hưởng xấu khi TG cao: tăng ROS, viêm mạn tính, rối loạn chức năng nội mô mạch máu.
- Tây y trong điều trị Triglycerid cao:
- Statin: giảm LDL, gián tiếp giảm TG.
- Fibrate (Gemfibrozil, Fenofibrate): hoạt hóa PPAR-α → tăng oxy hóa acid béo, giảm TG.
- Omega-3 (EPA/DHA): ức chế DGAT, giảm tổng hợp TG ở gan.
- Niacin (vitamin B3): giảm tổng hợp VLDL, giảm TG (ít dùng vì tác dụng phụ).
- Đông y – thảo dược và hoạt chất sinh học: Một số dược liệu đã có chứng cứ khoa học:
- Sơn tra (Crataegus pinnatifida): chứa Flavonoid, Triterpenoid → tăng hoạt tính LPL, giảm TG.
- Ngũ vị tử (Schisandra chinensis): Lignan → bảo vệ gan, điều hòa chuyển hóa lipid.
- Trạch tả (Alisma orientale): Alisol A /B → giảm TG, bảo vệ mạch máu.
- Nghệ (Curcuma longa): Curcumin → ức chế NF-κB, giảm viêm, hạ lipid máu.
- Giảo cổ lam (Gynostemma pentaphyllum): Saponin → hoạt hóa AMPK, tăng oxy hóa acid béo, hạ TG.
- Sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis): Ginsenoside đặc hiệu (Majonosid R2) → điều hòa chuyển hóa mỡ qua trục AMPK/ PPAR, chống oxy hóa mạnh.
- Điều trị Đông – Tây y kết hợp theo cơ chế hoạt chất & con đường sinh học:
6.1. Mục tiêu phối hợp:
- Giảm tổng hợp TG ở gan.
- Tăng phân giải TG qua LPL.
- Giảm viêm và stress oxy hóa.
- Bảo vệ gan và mạch máu.
6.2. Cơ chế kết hợp:
- Tây y (Fibrate, Omega-3): tác động trực tiếp vào con đường sinh học (PPAR-α, DGAT).
- Đông y (Giảo cổ lam, Nghệ, Sơn tra, sâm Ngọc Linh): điều hòa toàn thân, chống oxy hóa, cải thiện chức năng Can – Tỳ.
- Hiệu ứng hiệp đồng:
- Omega-3 + giảo cổ lam → cùng hoạt hóa AMPK, tăng phân giải mỡ.
- Statin + Curcumin → vừa hạ lipid vừa chống viêm nội mô.
- Fibrate + sâm Ngọc Linh → tăng chuyển hóa acid béo, đồng thời cải thiện sức bền tế bào.
6.3. Lưu ý phối hợp:
- Cần theo dõi men gan, CK khi phối hợp thuốc và dược liệu.
- Tránh dùng quá liều thảo dược có tác dụng lợi tiểu mạnh (trạch tả) → hạ kali.
- Cần cá thể hóa: người béo phì, tiểu đường, viêm gan nhiễm mỡ cần lựa chọn dược liệu bảo vệ gan nhiều hơn.
- Lối sống hỗ trợ:
- Ăn ít đường đơn, hạn chế mỡ bão hòa, tránh rượu bia.
- Tăng rau xanh, chất xơ hòa tan, omega-3 tự nhiên (cá béo, hạt lanh, óc chó).
- Tập aerobic + tập sức mạnh ít nhất 150 phút/ tuần.
- Kiểm soát cân nặng, ngủ đủ giấc.
- Kết luận:
Triglycerid cao là “kẻ giết người thầm lặng”, gây xơ vữa mạch, viêm tụy, hội chứng chuyển hóa. Tây y có thuốc tác động trực tiếp con đường sinh học, Đông y có thảo dược điều hòa tổng thể. Sự kết hợp Đông – Tây y mang lại hiệu quả hiệp đồng: vừa kiểm soát mỡ máu, vừa bảo vệ gan – tim – mạch.
Điều trị khoa học là hạ TG không chỉ bằng thuốc, mà còn bằng dược liệu chọn lọc, dinh dưỡng và lối sống bền vững.
TS. BS. THÁI HUY PHONG – BS. ĐỖ TRẦN KHÁNH VI – BS. LÊ CAO ANH HUY
BAN LÂM SÀNG VIỆN Y DƯỢC VIỆT.
Đăng ký tư vấn sức khỏe, khám chữa bệnh Đông Tây y kết hợp tại: https://kcb.yduocbachphuong.com/