“Thoái hóa đốt sống lưng – thủ phạm gây tê chân, yếu chi” là một chủ đề kinh điển trong y học, có thể khai triển từ góc nhìn phổ thông đến hàn lâm và ứng dụng điều trị Đông – Tây y kết hợp. Dưới đây là bài viết đầy đủ theo hướng đó:
THOÁI HÓA ĐỐT SỐNG LƯNG – THỦ PHẠM GÂY TÊ CHÂN, YẾU CHI
(Từ khoa học phổ thông đến hàn lâm ứng dụng lâm sàng tại Phòng khám chuyên gia VIMP – Y Dược Bách Phương).
1. Nhận thức phổ thông:
Thoái hóa đốt sống lưng là tình trạng mòn, xơ cứng, biến dạng các cấu trúc quanh cột sống, gồm thân đốt, đĩa đệm, dây chằng và khớp liên mấu. Khi quá trình thoái hóa tiến triển, các gai xương mọc ra, chèn ép dây thần kinh tọa và rễ thần kinh, gây nên hiện tượng tê bì, yếu, thậm chí teo cơ hai chi dưới. Người bệnh thường cảm thấy đau âm ỉ vùng thắt lưng, nặng khi ngồi lâu hoặc đứng nhiều.
2. Cơ chế bệnh sinh (hàn lâm):
Từ góc độ sinh học phân tử, thoái hóa là hậu quả của:
- Giảm tổng hợp proteoglycan và collagen type II trong nhân nhầy đĩa đệm → giảm khả năng đàn hồi, mất nước, xẹp đĩa đệm.
- Stress oxy hóa và viêm mạn tính mức độ thấp, với vai trò của IL-1β, TNF-α kích hoạt men MMPs (matrix metalloproteinases) phá hủy nền sụn.
- Tái cấu trúc xương dưới sụn làm tăng áp lực cơ học lên rễ thần kinh L4–S1.
- Trong thần kinh học, sự chèn ép kéo dài gây thoái hoá myelin và giảm dẫn truyền điện thần kinh ngoại biên, là nguyên nhân của tê và yếu chi.
3. Quan niệm Đông y:
Đông y gọi bệnh này là “Yêu thống”, “Tọa cốt phong”, “Thận hư, Can huyết bất túc”. Nguyên nhân chủ yếu gồm:
- Thận tinh suy yếu, cốt tủy không được nuôi dưỡng.
- Phong – Hàn – Thấp xâm nhập làm ứ trệ khí huyết tại kinh Bàng quang và Đốc mạch.
- Khí trệ huyết ứ kéo dài gây đau, tê và co duỗi khó.
Điều trị theo Đông y là “Bổ Thận, Hoạt Huyết, Thư Cân, Thông Lạc”, đồng thời kết hợp điều chỉnh sinh hoạt để cột sống được phục hồi tuần hoàn máu.
4. Hướng điều trị Đông – Tây y kết hợp tại VIMP – Y Dược Bách Phương:
Tây y:
- Chẩn đoán chính xác qua MRI, X-quang, điện cơ đồ.
- Điều trị gồm thuốc chống viêm giảm đau, giãn cơ, vật lý trị liệu, và trong một số trường hợp có thể tiêm ngoài màng cứng hoặc phẫu thuật giải ép.
Đông y ứng dụng khoa học hiện đại: Châm cứu – điện châm kích hoạt thần kinh chi phối cơ, cải thiện dẫn truyền.
5. ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU VÀ PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DƯỢC HỌC ỨNG DỤNG:
5.1. Định hướng khoa học của Viện Y Dược Việt & Hệ thống Y – Dược Bách Phương:
Trong giai đoạn hiện nay, y học hiện đại đã tiến tới chẩn đoán hình ảnh và điều trị cơ học chính xác, nhưng chưa giải quyết được bản chất thoái hóa mô học và thoái hóa tế bào. Đông y – nếu được hiện đại hóa và chuẩn hóa – có thể lấp đầy khoảng trống đó, bằng cách kích hoạt tự sửa chữa nội sinh của cơ thể.
Do đó, định hướng khoa học của Viện Y Dược Việt và Hệ thống Y Dược Bách Phương, Vinaginseng Pharma là:
- Chuẩn hóa dược liệu truyền thống bằng công nghệ sinh học.
- Chuyển hóa các bài thuốc cổ truyền thành chế phẩm chuẩn định lượng hoạt chất.
- Kết hợp dữ liệu y học phân tử và dược động học để giải thích cơ chế ở mức tế bào – gen.
- Ứng dụng nghiên cứu lâm sàng thực chứng (Evidence-Based Oriental Medicine) trong các bệnh mạn tính như thoái hóa cột sống, viêm khớp, rối loạn thần kinh – cơ.
- Trung tâm nghiên cứu định hướng phát triển 2 nhóm sản phẩm chủ lực:
- Nhóm “Dưỡng cốt – phục thần kinh”: hướng vào tái tạo mô sụn, tăng mật độ xương, nuôi dưỡng thần kinh.
- Nhóm “Sâm Vinaginseng và phối hợp dược liệu”: cung cấp năng lượng tế bào, chống oxy hóa, điều hòa miễn dịch và nội tiết giúp cột sống khỏe từ bên trong.
5.2. Cơ chế hoạt chất – con đường sinh học và bằng chứng khoa học:
(a) Nhóm dưỡng cốt – phục thần kinh (VIMP Research Line 01): Thành phần chính:
- Cao xương cá sấu (Crocodylus siamensis extract).
- Cao mật nhân (Eurycoma longifolia extract).
- Magie lactate dihydrate.
Cơ chế và tác dụng:
- Cao xương cá sấu chứa peptide collagen tự nhiên, hydroxyapatite và glycosaminoglycan.
Kích hoạt gen COL2A1 và SOX9 → tăng tổng hợp collagen type II, phục hồi đĩa đệm và sụn khớp. Tăng hoạt động tế bào tạo xương (osteoblast), giảm tế bào hủy xương (osteoclast) qua đường RANKL/ OPG. Cung cấp vi khoáng Ca–P–Mg tự nhiên, tăng độ cứng và độ đàn hồi của cột sống. - Cao mật nhân (Eurycoma longifolia) chứa Eurycomanone, Quassinoid, Alkaloid.
Giảm stress oxy hóa tế bào thần kinh, bảo vệ myelin nhờ tăng biểu hiện SOD, GSH-Px.
Điều hòa trục HPA (hypothalamus–pituitary–adrenal), giảm Cortisol mạn, cải thiện dẫn truyền thần kinh. Kích thích tạo ATP ty thể, giúp phục hồi sức cơ và dẫn truyền thần kinh – cơ ở người yếu chi. - Magie lactate dihydrate:
- Ổn định điện thế màng tế bào thần kinh và cơ, giảm co cứng cơ.
- Tăng nhạy cảm thụ thể Insulin – giảm viêm chuyển hóa – giảm stress thần kinh.
Tổng hợp cơ chế: Cải thiện chuyển hóa xương – thần kinh – cơ đồng thời, tạo nên một vòng phục hồi khép kín:
(1) giảm viêm – (2) phục hồi mô đệm – (3) tái hoạt hóa thần kinh – (4) tăng trương lực cơ.
(b) Nhóm Sâm Ngọc Linh Vinaginseng và phối hợp dược liệu (VIMP Research Line 02):
Thành phần chính:
- Cao Sâm Ngọc Linh chuẩn định lượng Saponin MR2, GR2, Rb1, Rg1.
- Phối hợp Đỗ trọng, Cốt toái bổ, Tục đoạn, Tang ký sinh, Kê huyết đằng.
Cơ chế hoạt chất:
- Saponin Rb1 và MR2 (Vinaginseng): Kích hoạt con đường AMPK – SIRT1 – PGC1α, thúc đẩy sinh năng lượng và tái tạo ty thể. Giảm sản xuất ROS, ức chế NF-κB, do đó chống viêm mạn tính mức độ thấp tại mô thần kinh và sụn. Tăng BDNF (Brain-derived neurotrophic factor) → phục hồi sợi trục thần kinh.
- Đỗ trọng – Cốt toái bổ – Tục đoạn: Tăng tổng hợp collagen và proteoglycan, tăng mật độ xương (bằng chứng từ mô hình chuột loãng xương cắt buồng trứng). Ức chế men MMP-13 và giảm IL-1β, bảo vệ sụn khỏi thoái hóa.
- Tang ký sinh – Kê huyết đằng: Cải thiện vi tuần hoàn, tăng lưu lượng máu thần kinh ngoại biên, giúp giảm tê bì và co rút.
Tổng hợp cơ chế:
→ Tác động đa tầng: tế bào gốc – ty thể – thần kinh – sụn – xương.
→ Đây chính là cơ sở để xây dựng mô hình phục hồi thoái hóa đa cơ quan (Multi-Organ Regeneration Model) mà Hệ thống Y Dược Bách Phương đang triển khai.
5.3. Mô hình chuyển hóa nghiên cứu – sản phẩm – lâm sàng (Bách Phương Model):
Để đưa kết quả nghiên cứu vào thực hành, Viện Y Dược Việt, Y Dược Bách Phương và Vinaginseng Pharma áp dụng mô hình 3T – Triển khai, Thử nghiệm, Thực chứng:
Giai đoạn Mục tiêu hoạt động chính Ứng dụng tại VIMP:
- T1 – Triển khai tiền lâm sàng Xác định hiệu quả dược lý và độc tính Mô hình tế bào sụn – thần kinh chuột chuẩn hóa liều hoạt chất.
- T2 – Thử nghiệm lâm sàng giai đoạn I–II Đánh giá an toàn và cải thiện triệu chứng 60 bệnh nhân thoái hóa đốt sống – tê yếu chi Theo dõi EMG, MRI, chỉ số viêm.
- T3 – Thực chứng cộng đồng Chuẩn hóa phác đồ điều trị Áp dụng tại Phòng khám chuyên gia VIMP Đánh giá phục hồi chức năng – đau – vận động.
Mô hình VIMP không dừng ở điều trị bệnh, mà hướng tới tái cấu trúc sức khỏe:
“Từ cột sống – đến thần kinh – đến khí huyết – đến tâm trí.”
Người bệnh được hướng dẫn phác đồ toàn diện:
- Dược phẩm dưỡng cốt – phục thần kinh (VIMP Line 01).
- Cao Sâm Ngọc Linh Vinaginseng – tăng sinh năng lượng tế bào (VIMP Line 02).
- Liệu trình châm cứu, vật lý trị liệu, dưỡng sinh và tư vấn dinh dưỡng, tâm lý.
5.4. Định hướng phát triển tiếp theo:
Chuẩn hóa dược liệu Việt Nam:
- Xây dựng vùng trồng đạt chuẩn GACP-WHO cho các cây: Đỗ trọng, Tang ký sinh, Tục đoạn, Kê huyết đằng.
- Chuẩn định lượng hoạt chất bằng HPLC – LCMS.
Phát triển công nghệ bào chế tiên tiến:
- Viên nang mềm sinh khả dụng cao (softgel nanoemulsion).
- Dạng tiêm vi hạt sinh học (biopolymer microsphere) cho thủy châm hoạt huyết.
Mở rộng nghiên cứu cơ chế tế bào: Kết hợp với các viện sinh học để phân tích biểu hiện gen COL2A1, MMP-13, NF-κB, SIRT1 sau sử dụng cao dược liệu.
Hướng tới chứng cứ thực nghiệm cho Y học Đông – Tây kết hợp.
5.5. Kết luận:
Thoái hóa đốt sống lưng – thủ phạm gây tê chân, yếu chi – không chỉ là bệnh lý cơ học, mà là biểu hiện của sự suy thoái năng lượng tế bào và rối loạn tương tác thần kinh – cơ – xương. Giải pháp hiện đại không thể chỉ là “chữa đau”, mà phải là tái tạo – cân bằng – phục hồi tổng thể.
Hệ thống Y Dược Bách Phương đã và đang hiện thực hóa triết lý này bằng y học tích hợp có chứng cứ, kết nối: Dược liệu chuẩn hóa – Công nghệ hiện đại – Lâm sàng thực chứng – Con người là trung tâm.
BAN LÂM SÀNG VIỆN Y DƯỢC VIỆT.
Đăng ký tư vấn sức khỏe, khám chữa bệnh Đông Tây y kết hợp tại: https://kcb.yduocbachphuong.com/