“Thảo dược hiền lành” – Quan niệm phổ biến nhưng chưa đủ:
Nhiều người tin rằng thảo dược lành tính, uống vào chỉ có tốt, không hại như thuốc Tây. Quan điểm này bắt nguồn từ hình ảnh thảo mộc gắn liền với tự nhiên, dân gian, không hóa chất. Tuy nhiên, tự nhiên không đồng nghĩa với an toàn, và “hiền lành” không có nghĩa là “vô hại”. Mỗi loại thảo dược đều có bản chất dược lý, liều lượng tối ưu, tương tác thuốc và chống chỉ định.
Những hiểu nhầm phổ biến cần cảnh báo:
Hiểu lầm 1: Càng nhiều càng tốt:
Một số người cho rằng dùng gấp đôi liều sẽ nhanh hiệu quả. Nhưng như Lương y Hải Thượng Lãn Ông từng nói: “Dược vi lưỡng nhân chi binh, hữu công diệc hữu tội” – thuốc như binh khí, có công cũng có thể có tội.
Ví dụ: Cam thảo nếu dùng lâu và liều cao dễ gây giữ nước, tăng huyết áp. Gừng nếu dùng nhiều có thể gây kích thích dạ dày, tăng nguy cơ xuất huyết ở người đang dùng thuốc chống đông.
Hiểu lầm 2: Thảo dược không có tác dụng phụ:
Đây là nhận định sai. Ngay cả những vị thuốc quen thuộc như:
- Đương quy: bổ huyết, nhưng có thể gây rong kinh nếu dùng sai.
- Mã tiền: có độc tính mạnh, cần chế biến đúng cách.
- Sâm Ngọc Linh, nhân sâm: rất quý, nhưng có thể gây mất ngủ, tăng huyết áp nếu dùng sai người, sai thời điểm.
- …
Hiểu lầm 3: Ai cũng dùng được:
Đông y rất chú trọng biện chứng luận trị – tức là điều chỉnh bài thuốc theo thể trạng, tuổi, bệnh lý cụ thể. Cùng một vị thuốc, người này hợp nhưng người khác có thể bị kích ứng, nóng trong, tiêu chảy, mẩn ngứa, …
Tại sao có người dùng thảo dược không hiệu quả?
- Dùng sai thời điểm trong ngày (ví dụ: Thuốc bổ tỳ nên dùng sáng, thuốc an thần nên dùng tối).
- Dùng không đều, không đủ liều lượng.
- Tự kết hợp nhiều bài thuốc không rõ nguồn gốc.
- Không kiểm soát tương tác với thuốc Tây đang dùng.
- Tin theo quảng cáo thay vì tư vấn y học.
Lời khuyên từ chuyên gia y học cổ truyền hiện đại:
Tham vấn chuyên môn trước khi sử dụng:
Không nên tự ý sắc thuốc uống theo truyền miệng. Hãy đến bác sĩ chuyên khoa y học cổ truyền, nhất là khi bạn đang mắc bệnh mạn tính, đang dùng thuốc Tây y, hoặc có cơ địa nhạy cảm.
Lựa chọn sản phẩm thảo dược có nguồn gốc rõ ràng:
Ưu tiên:
- Có đăng ký chất lượng.
- Có kiểm nghiệm an toàn.
- Có nghiên cứu khoa học hỗ trợ (ví dụ: Cao chiết chuẩn hóa, chiết Ethanol – nước, nghiên cứu in vivo – in vitro).
Tuân thủ đúng liều – đúng người – đúng bệnh:
Thảo dược cũng cần được cá thể hóa điều trị, nhất là với người cao tuổi, người đang điều trị ung thư, phụ nữ mang thai hoặc trẻ nhỏ.
Đừng lạm dụng “thải độc”:
Nhiều sản phẩm quảng bá thải độc gan, thải độc cơ thể không rõ cơ chế, có thể gây mất cân bằng nội môi, suy nhược, tiêu chảy kéo dài.
Thảo dược có thể là thuốc – khi được dùng như thuốc:
Một chiếc lá cũng có thể là dược liệu nếu:
- Hiểu đúng dược tính.
- Dùng đúng lúc, đúng người.
- Được kiểm chứng và chế biến khoa học.
Vì vậy, hãy thay đổi tư duy từ “thảo dược lành” sang “thảo dược có điều kiện an toàn” – như mọi loại thuốc khác. Khoa học hiện đại đang giúp Đông y chứng minh, định chuẩn, tinh gọn và hiệu quả hơn. Nhưng điểm khởi đầu vẫn là: “đừng dùng thuốc nếu chưa hiểu rõ nó”.
Thảo dược không có lỗi. Lỗi là ở cách dùng:
Hãy để bác sĩ trở thành người bạn đồng hành, chứ không phải Google hay người bán hàng online.
Sức khỏe của bạn đáng được chăm sóc bằng kiến thức, y đức và khoa học.
BAN LÂM SÀNG VIỆN Y DƯỢC VIỆT.