Các em thương mến,
Nếu các em đọc được những dòng này, nghĩa là các em đang đứng trước một ngưỡng cửa lớn – cánh cửa của y học, nơi không chỉ cần trí tuệ, mà cần rất nhiều tình thương.
Thầy không viết thư này để dạy dỗ. Thầy viết như một người đã từng ở chỗ các em, đã từng trẻ, từng mơ hồ, từng hỏi chính mình: “Nghề này có hợp với mình không?”, “Mình có đủ giỏi không?”, hay thậm chí: “Mình có đủ tốt để đi tiếp con đường này không?”
Thầy chỉ muốn chia sẻ đôi điều, như ngọn đèn nhỏ trên con đường mà các em sẽ phải tự bước đi.
- Đừng chỉ học để giỏi – hãy học để thương:
Ngành y là ngành của khoa học. Nhưng nếu chỉ có lý trí mà thiếu trái tim, các em sẽ thấy mình lạc lõng trong chính công việc của mình.
Bệnh nhân không chỉ cần thuốc – họ cần ánh mắt ấm, cái nắm tay, một người thực sự nghe họ.
Sẽ có ngày các em chẩn đoán đúng, kê đơn đúng, làm đúng mọi quy trình – nhưng bệnh nhân vẫn không thấy an lòng, chỉ vì các em không có đủ “tình người” trong ánh mắt đó.
Yêu nghề – bắt đầu bằng việc thương lấy người bệnh như người thân của mình.
- Đừng sợ sai – hãy học từ những điều chưa đủ:
Ai mới vào nghề cũng từng vụng về, từng run tay, từng lúng túng trước một ca bệnh. Thầy cũng thế. Những người giỏi hơn thầy – họ cũng thế.
Sự trưởng thành trong y khoa không đến từ những bài giảng lý tưởng, mà từ những lần vấp ngã đầy thành thật.
Điều quan trọng không phải là các em không sai, mà là các em biết dừng lại, biết xin lỗi, biết sửa và học tiếp. Một bác sĩ khiêm tốn luôn đáng tin hơn một người biết hết mọi điều.
- Hãy nhớ, mình đang học để trở thành người giữ sinh mệnh:
Cầm ống nghe là một vinh dự. Chạm vào thân thể người bệnh là một đặc ân. Các em không đơn thuần là “đi làm” – các em đang ở một vị trí người ta gửi gắm thân xác, nỗi đau và cả hi vọng.
Làm nghề y, đôi lúc sẽ mỏi, đôi lúc các em sẽ thấy mình bị khô cạn bởi áp lực, ca bệnh khó, bệnh nhân nóng tính, gia đình họ đòi hỏi… Nhưng đừng để những điều đó làm em trở nên vô cảm.
Người bệnh không chỉ cần người có tay nghề – họ cần người có trái tim nhân hậu. Hãy để mình trở thành người đó.
- Nghề này không dễ, nhưng là một nghề đẹp nhất nếu đi bằng tâm:
Không phải ai cũng đủ kiên nhẫn để theo nghề. Nhưng nếu các em giữ được lửa, giữ được lòng thương, thì nghề này sẽ trả lại cho em nhiều điều quý giá.
Sẽ có những ngày các em được bệnh nhân ôm lấy khóc cảm ơn. Sẽ có những ngày người ta gửi cho em một bó rau, trái cây hay con gà luộc – như một cách biết ơn rất Việt Nam, rất đời.
Và có thể không ai ca ngợi em trước đám đông, nhưng em sẽ thấy lòng mình nhẹ như gió khi chữa được một ca bệnh nặng, khi nhìn một đứa bé sống sót, khi thấy một ông cụ cười được sau bao ngày vật vã.
- Đi xa, không đi một mình:
Thầy – và nhiều thầy cô khác – luôn ở đây. Không phải để phán xét, mà để đồng hành. Không phải để dạy em thành siêu nhân, mà để cùng em trở thành một con người tốt – rồi từ đó mới là một thầy thuốc tốt.
Nếu em mệt, hãy nói. Nếu em sai, hãy sửa. Nếu em thấy lòng mình chùng xuống, hãy về lại gốc rễ: Vì sao em chọn con đường này?
Đừng ngại học lại từ đầu. Đừng xấu hổ khi yếu. Hãy thật với mình. Vì đó là cách duy nhất để mạnh lên thật sự.
Các em thương quý,
Nếu thầy có thể gửi gắm một điều cuối cùng:
Làm thầy thuốc, trước hết hãy làm một con người. Một con người biết thương. Biết xin lỗi. Biết học hỏi. Biết lắng nghe. Khi có được điều đó – kỹ thuật rồi sẽ theo kịp. Danh tiếng rồi sẽ đến. Nhưng điều đẹp nhất – là các em vẫn giữ được cái tâm khi tóc đã bạc màu.
Chúc các em – dù từ đâu đến, từ ngành y hay ngoài ngành y – sẽ tìm thấy ánh sáng từ chính những lần được sống giữa bệnh nhân.
Thầy của các em, Người đi trước, vẫn đang học tiếp từng ngày.
*****
ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN VIỆN Y DƯỢC VIỆT:
- Đừng vội dạy chữ, hãy gieo tấm lòng:
Người học y, nếu chỉ học kiến thức mà không học lòng trắc ẩn, thì chỉ là cái xác có dao mổ, không phải thầy thuốc.
Gặp học viên lần đầu, đừng vội hỏi: “Em biết gì?” Hãy hỏi: “Vì sao em muốn theo nghề này?” Bởi chỉ khi ta chạm vào lý do sâu xa của họ, ta mới có thể truyền lửa. Một học viên đến từ ngành khác có thể chưa có kiến thức, nhưng nếu trái tim họ rung lên vì sứ mệnh chữa người – thì đó là một hạt giống quý.
- Đừng chỉ truyền đạt – hãy truyền cảm:
Kiến thức đi vào đầu. Nhưng cảm hứng đi vào tim. Chỉ cảm hứng mới giữ người ta ở lại trong những năm tháng nhọc nhằn.
Thầy thuốc không phải là người đi bán thuốc. Thầy thuốc là người đi gieo hy vọng.
Muốn học viên yêu nghề, hãy cho họ được thấy – không chỉ nghe. Hãy kể cho họ về một ca bệnh khó, một ánh mắt bệnh nhân cảm ơn, một lần thức trắng không hối tiếc. Những gì thật nhất – cảm động nhất – chính là bài học sâu nhất.
- Biết sai để mà thương:
Khi thấy một học viên vô tâm với bệnh nhân, đừng la mắng. Hãy kể về một lần mình từng vô tâm – và đã học được điều gì.
Người mới học không sai vì ác tâm. Họ sai vì chưa đủ trải nghiệm. Muốn họ sửa, đừng sỉ nhục cái non dại của họ. Hãy làm gương, hãy kể thật. Hãy để họ thấy một con đường mà chính ta đã từng đi qua. Sự chân thành dạy tốt hơn mọi bài giảng.
- Dẫn bằng gương, không bằng gậy:
Trong nghề y, ai cũng từng là người đi sau. Muốn dẫn đường, hãy cầm đèn, đừng cầm roi.
Đừng ép người học làm điều đúng – hãy khiến họ muốn làm điều đúng. Khi thầy đứng nghiêm chỉnh, từ tốn, lễ độ với bệnh nhân – học trò sẽ bắt chước. Khi thầy nói một lời nhẫn nại với người già, một lời ấm với người nghèo – học trò sẽ học điều đó không cần giáo án.
- Dùng lòng người – để dạy y người
Y học là chữa bệnh, nhưng y đạo là chữa người. Muốn học viên đi đường dài, hãy gieo cho họ cái tâm biết thương.
Người học y dễ bị ngợp giữa thuốc, giữa xét nghiệm, giữa phác đồ. Hãy nhắc họ: mỗi bệnh án là một đời người, không phải con số. Hãy tập họ cách hỏi tên bệnh nhân, nhìn vào mắt người bệnh, cúi đầu cảm ơn khi kết thúc. Đó là những điều không có trong sách – nhưng làm nên một vị lương y.
- Đừng quên họ cũng là con người:
Muốn đào tạo người bác sĩ nhân ái, đừng quên yêu thương cả người học viên. Người học cũng có mỏi mệt, có những hôm hoài nghi bản thân. Hãy nói với họ: “Không sao đâu, thầy cô cũng từng như vậy.” Chỉ cần một câu nói chân thành, họ sẽ đứng dậy và đi tiếp.
- Kết: Người thầy thuốc đầu tiên là người biết yêu:
Yêu nghề – để không phản bội sứ mệnh. Yêu người – để không biến bệnh nhân thành cái máy sinh tồn. Yêu bản thân – để không kiệt sức mà quên mất mình cũng cần chữa lành. Học viên mới cần một người dẫn đường. Đừng làm tháp ngà. Hãy làm ngọn đèn. Và trong ánh sáng ấy – điều đầu tiên họ nên học, là học cách trở thành một con người biết thương.
(TS. BS. THÁI HUY PHONG – CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG VIỆN Y DƯỢC VIỆT)