Dưới đây là một tổng hợp rõ ràng về cách dùng Đông y và các liệu pháp bổ trợ để giảm tác dụng phụ điều trị ung thư do Tây y (hoá trị, xạ trị, liệu pháp miễn dịch…):
- Các phương pháp Tây y hỗ trợ giảm tác dụng phụ:
- Các liệu pháp tâm ‑ thân và phi dược lý như yoga, thiền, âm nhạc trị liệu, massage chứng tỏ giúp giảm mệt mỏi, lo âu, trầm cảm và đau ở bệnh nhân ung thư, cải thiện chất lượng cuộc sống.
- Phân tích tổng hợp cho thấy vận động thể chất có thể giúp giảm độc tính của hoá trị, ít tốn kém, dung nạp tốt và có lợi tổng thể.
- Phân tích RCT toàn cầu cho thấy liệu pháp CAM như châm cứu và thôi miên giúp giảm đáng kể buồn nôn và nôn do hoá trị ở trẻ em và thanh thiếu niên, hiệu ứng trung bình (SMD) khoảng –0,54 (95% CI –0,77 đến –0,31, p<0.00001), trong đó châm cứu riêng rút xuống SMD –0,59.
- Vai trò của Đông y trong giảm tác dụng phụ và hỗ trợ điều trị:
Giảm các tác dụng phụ của hóa – xạ trị:
- Một phân tích tổng hợp dựa trên nhiều RCT cho thấy kết hợp Đông y + hoá trị/ xạ trị giúp giảm các tác dụng phụ như buồn nôn, suy nhược, tổn thương tủy xương, và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ung thư (đặc biệt ở ung thư vú, ruột…).
- Đông y còn có khả năng tăng độ nhạy tế bào ung thư với thuốc hóa trị, tăng hiệu quả điều trị đồng thời giảm độc tính hệ thống.
Tầm quan trọng trong liệu pháp miễn dịch và điều hòa miễn dịch:
- Nghiên cứu gần đây cho thấy Đông y như Hoàng kỳ, nấm Linh chi, sâm Ngọc Linh có tác dụng điều hoà miễn dịch: tăng hoạt hóa T‑cells, NK cells, giảm viêm, giảm tác dụng phụ từ liệu pháp ức chế điểm kiểm soát miễn dịch (immune checkpoint inhibitors), ví dụ: giảm nổi ban, giảm tổn thương gan, kích thích hệ miễn dịch hiệu quả hơn.
Một số thành phần thảo dược cụ thể nổi bật:
- AHCC (chiết xuất từ nấm Shiitake): trong các thử nghiệm lâm sàng nhỏ ở Nhật Bản có giảm tác dụng phụ hóa trị và tăng hoạt động tế bào NK/ T‑cells, tuy kết quả cần nghiên cứu lớn hơn để xác nhận.
- YIV‑906 – một sản phẩm thảo dược tổng hợp: trong thử nghiệm lâm sàng ở người điều trị ung thư trực tràng có giảm rõ rệt tác dụng phụ đường tiêu hoá do xạ trị và hóa trị, giúp bệnh nhân đủ thể lực tiếp tục điều trị mà không hoãn phẫu thuật.
- Một số thảo dược như Mộc nhĩ trắng (white button mushroom extract) chứa Beta‑glucan thúc đẩy miễn dịch, giảm khối u ở ung thư tuyến tiền liệt, đồng thời giảm độc tác điều trị.
- Taraxacum mongolicum (Bồ công anh): in‑vitro làm giảm phân chia tế bào ung thư, gây apoptosis, đồng thời ức chế tế bào viêm và điều chỉnh môi trường vi mô của khối u, có tiềm năng hỗ trợ điều trị TNBC (triple‑negative breast cancer).
- Honokiol từ vỏ cây Magnolia có tác dụng pro‑apoptotic, kết hợp mạnh hơn với thuốc hóa trị như Doxorubicin, hiệu quả với các loại ung thư kháng thuốc như Leukemia, Glioblastoma, Multiple myeloma… có thể giảm liều thuốc hóa trị và giảm tác dụng phụ hệ thống.
- Tóm tắt so sánh Đông – Tây y trong giảm tác dụng phụ:
|
Phương pháp |
Cơ chế/ Ứng dụng chính |
Có bằng chứng RCT/ Phân tích tổng hợp |
| Châm cứu/ tâm ‑ thân liệu pháp | Giảm buồn nôn, mệt mỏi, đau; cải thiện QOL | Mạnh — nhiều RCT, phân tích tổng hợp |
| Thể dục, yoga, âm nhạc trị liệu… | Giảm stress, nâng cao năng lượng, tinh thần | Có nhiều bằng chứng hỗ trợ chất lượng cuộc sống |
| Đông y kết hợp hoá ‑ xạ trị | Giảm độc tính tế bào, tăng tác dụng thuốc | Phân tích tổng hợp và RCT lâm sàng tích cực |
| Đông y trong hỗ trợ liệu pháp miễn dịch | Điều hòa miễn dịch, giảm tác dụng phụ như viêm, gan | Nghiên cứu hiện đại 2025 cho thấy hỗ trợ miễn dịch đáng kể |
| Thảo dược cụ thể (AHCC, YIV‑906, Honokiol, Nấm…) | Giảm tác dụng phụ, hỗ trợ miễn dịch, giảm liều hóa trị | Một vài thử nghiệm lâm sàng nhỏ hoặc in‑vitro đầy triển vọng |
- Những lưu ý quan trọng khi sử dụng Đông y cùng với Tây y:
- Tư vấn bác sĩ chuyên khoa rất cần thiết: để tránh tương tác giữa thảo dược và thuốc hoá trị, miễn dịch, hoặc xạ trị.
- Chất lượng nghiên cứu vẫn còn hạn chế: nhiều nghiên cứu Đông y thiếu nhóm đối chứng đầy đủ, nhóm chứng nhỏ, thiết kế chưa chuẩn PRISMA, ROBIS… (chỉ khoảng 50% nghiên cứu báo cáo tuân thủ PRISMA).
- Không thay thế điều trị chính thống bằng liệu pháp bổ trợ (CAM): việc từ chối hoá trị hoặc xạ trị truyền thống có thể gây hậu quả nghiêm trọng (như trong trường hợp Steve Jobs)
Kết luận:
- Các liệu pháp bổ trợ (CAM) như châm cứu, các biện pháp tâm ‑ thân ‑ xã hội, yoga… có hiệu quả rõ rệt trong giảm buồn nôn, nôn, đau, mệt mỏi và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ung thư.
- Đông y kết hợp với hoá–xạ trị có khả năng giảm độc tính, tăng hiệu quả điều trị và nâng cao trạng thái chung, đã được chứng minh trong nhiều phân tích tổng hợp bằng RCT.
- Một số thảo dược đặc hiệu (AHCC, YIV‑906, Honokiol,…) ở giai đoạn nghiên cứu sớm nhưng rất hứa hẹn trong giảm tác dụng phụ và cải thiện đáp ứng miễn dịch.
- Tuy nhiên, cần thận trọng và nghiên cứu thêm để đảm bảo hiệu quả và an toàn khi sử dụng phối hợp giữa Đông y và liệu pháp Tây y. Luôn tuân theo lời khuyên của bác sĩ điều trị và chuyên gia y học tích hợp.
BAN LÂM SÀNG VIỆN Y DƯỢC VIỆT.
Đăng ký tư vấn sức khỏe, khám chữa bệnh Đông Tây y kết hợp tại: https://kcb.yduocbachphuong.com/
Đã sao chép link bài viết!