Hoạt huyết trong Đông y hiện đại, dưới khía cạnh khoa học, có thể phân tích dựa trên sinh lý học, dược lý học và bằng chứng nghiên cứu lâm sàng.
1. Cơ sở sinh lý học:
Trong y học hiện đại, hoạt huyết có thể hiểu là quá trình cải thiện lưu thông máu, giúp tăng cường cung cấp oxy và dưỡng chất đến mô, đồng thời giảm nguy cơ hình thành huyết khối. Đông y truyền thống mô tả hoạt huyết với các công năng: hoạt huyết hành khí, hóa ứ, thông kinh lạc.
+ Từ góc độ sinh lý học:
– Tăng tuần hoàn vi mạch, cải thiện vi tuần hoàn ở các cơ quan.
– Chống kết tập tiểu cầu, giảm nguy cơ hình thành cục máu đông.
– Giãn mạch, làm giảm sức cản ngoại vi, từ đó có lợi trong một số bệnh tim mạch.
– Tăng tính thấm của mao mạch, giúp cải thiện trao đổi chất.
2. Cơ sở dược lý học:
Nhiều dược liệu có tác dụng hoạt huyết đã được nghiên cứu về thành phần hóa học và tác động sinh học. Một số dược liệu tiêu biểu:
– Đan sâm (Salvia miltiorrhiza): Chứa Tanshinone, có tác dụng giãn mạch, bảo vệ nội mạc mạch máu, chống viêm và chống oxy hóa.
– Xuyên khung (Ligusticum chuanxiong): Chứa Ligustilide, có tác dụng chống kết tập tiểu cầu, giãn mạch, cải thiện tuần hoàn não.
– Ích mẫu (Leonurus japonicus): Chứa leonurine, giúp giãn mạch, giảm đông máu và cải thiện lưu thông máu đến tử cung.
– Ngưu tất (Achyranthes bidentata): Có tác dụng hoạt huyết, tăng tuần hoàn máu đến khớp, giúp giảm viêm trong bệnh lý cơ xương khớp.
3. Bằng chứng nghiên cứu khoa học:
– Lâm sàng: Các nghiên cứu chỉ ra rằng Đan Sâm, Xuyên Khung có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch, đột quỵ, rối loạn tuần hoàn não. Một số chế phẩm từ Đan Sâm đã được sử dụng trong điều trị bệnh mạch vành.
– Dịch tễ học: Một số nghiên cứu dịch tễ học cho thấy sử dụng thảo dược hoạt huyết có thể giúp giảm nguy cơ đột quỵ và cải thiện chức năng tim mạch ở người cao tuổi.
– Thực nghiệm: Các nghiên cứu trên mô hình động vật cho thấy Đan Sâm và Xuyên Khung có tác dụng bảo vệ nội mô mạch máu, giảm tổn thương thiếu máu cục bộ.
4. Ứng dụng trong Đông – Tây y kết hợp:
Trong y học hiện đại, hoạt huyết thường được kết hợp với thuốc chống đông như Aspirin, Clopidogrel để phòng ngừa đột quỵ, nhồi máu cơ tim. Tuy nhiên, cần thận trọng khi phối hợp để tránh nguy cơ chảy máu. Một số bài thuốc hoạt huyết đã được bào chế dưới dạng viên nang, cao lỏng nhằm tối ưu hóa hiệu quả điều trị.
Như vậy, hoạt huyết trong Đông y hiện đại có cơ sở khoa học rõ ràng, từ cơ chế sinh lý, tác dụng dược lý đến bằng chứng nghiên cứu lâm sàng. Đặc biệt, Viện Y Dược Việt đã tiến hành nghiên cứu về liều lượng, tương tác thuốc và ứng dụng lâm sàng của các dược liệu hoạt huyết, góp phần tối ưu hóa hiệu quả điều trị và đảm bảo an toàn trong thực hành lâm sàng.