Đau do tác dụng phụ của thuốc hoá trị và thuốc sinh học là một trong những vấn đề nan giải trong ung bướu. Nó vừa đến từ độc tính trực tiếp của thuốc trên hệ thần kinh, cơ – xương – khớp, niêm mạc, vừa do cơ chế viêm và thay đổi chuyển hoá toàn thân. Vì vậy, việc giải quyết cần cá thể hoá và kết hợp Đông – Tây y để vừa giảm đau, vừa không ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị ung thư.
- Cơ chế gây đau do hoá trị và thuốc sinh học:
- Thuốc hoá trị (ví dụ: Taxane, Platinum, Vinca alkaloid): gây tổn thương sợi thần kinh ngoại biên → đau kiểu bỏng rát, dị cảm, dị cảm tăng nhạy.
- Thuốc sinh học (ví dụ: Checkpoint inhibitors, kháng thể đơn dòng): gây phản ứng viêm, đau cơ – khớp, đau đầu, viêm khớp giống tự miễn.
- Yếu tố phối hợp: suy tủy, thiếu máu, nhiễm trùng, stress tinh thần làm ngưỡng đau hạ thấp.
- Hướng giải quyết:
Nguyên tắc là giảm đau – bảo tồn thần kinh – chống viêm – hỗ trợ thể trạng, theo mô hình đa mô thức.
Tây y: Thang giảm đau WHO:
- Nhẹ: Paracetamol, NSAID (nếu không chống chỉ định).
- Vừa: Tramadol, Codein.
- Nặng: Morphin, Oxycodone, Fentanyl.
- Thuốc hỗ trợ đau thần kinh: Gabapentin, Pregabalin, Duloxetine.
- Corticosteroid liều ngắn hạn: khi có viêm khớp, viêm mô liên kết do thuốc sinh học.
- Thuốc sinh học hỗ trợ: ví dụ Denosumab hoặc Bisphosphonate trong đau do xương.
Đông y – Y học cổ truyền:
- Châm cứu, điện châm, thủy châm: có chứng cứ giảm đau thần kinh ngoại biên do hóa trị.
- Hoạt chất dược liệu:
- Đương quy, Xuyên khung, Ngưu tất → hoạt huyết, thông kinh lạc, giảm đau.
- Hoàng kỳ, Nhân sâm → nâng cao thể trạng, tăng sức đề kháng, giảm mệt mỏi.
- Nghệ (curcumin), Tam thất → kháng viêm, giảm độc tính gan thận.
- Xoa bóp – bấm huyệt – dưỡng sinh khí công: tăng lưu thông khí huyết, giảm cảm giác đau.
- Phác đồ điều trị gợi ý (cá thể hóa theo bệnh nhân):
Giai đoạn khởi đầu (tuần 1 – 2):
- Tây y: Paracetamol ± Tramadol + Gabapentin liều thấp.
- Đông y: châm cứu 3 buổi/ tuần + bài thuốc gia giảm hoạt huyết (Xuyên khung, Đương quy, Hoàng kỳ).
- Bổ sung omega-3, vitamin nhóm B (B1, B6, B12).
Giai đoạn kiểm soát (tuần 3 – 6):
- Nếu đau vừa–nặng: thêm Opioid bậc 2 – 3 theo thang WHO.
- Gabapentin hoặc Duloxetine duy trì.
- Đông y: thủy châm vitamin B12 + châm cứu giảm đau thần kinh; uống thang thuốc dưỡng khí huyết, bảo vệ gan thận.
Giai đoạn duy trì (sau 6 tuần):
- Giảm liều dần thuốc tây khi kiểm soát đau tốt.
- Duy trì chế độ dưỡng sinh, khí công, thực dưỡng (chống oxy hóa, giàu protein thực vật).
- Sử dụng thực phẩm bổ trợ từ dược liệu: Curcumin, Linh chi, nhân sâm Ngọc Linh (tăng thể trạng, cải thiện viêm).
- Vai trò Phòng khám chuyên gia VIMP Y – Dược Bách Phương:
Đặc biệt mạnh về Đông Tây y kết hợp: phối hợp thuốc giảm đau chuẩn quốc tế với liệu pháp y học cổ truyền.
Ứng dụng cơ chế hoạt chất sinh học: tiêu chuẩn hóa dược liệu, dùng cao chiết định chuẩn để an toàn khi bệnh nhân đang hóa trị.
Theo dõi sát cá thể hóa: bệnh nhân ung thư đau khác nhau về cơ địa, thuốc, giai đoạn → cần đội ngũ liên chuyên khoa.
BAN LÂM SÀNG VIỆN Y DƯỢC VIỆT.
Đăng ký tư vấn sức khỏe, khám chữa bệnh Đông Tây y kết hợp tại: https://kcb.yduocbachphuong.com/