Mở đầu
Trong thế giới y học hiện đại cũng như cổ truyền, một nguyên lý căn bản nhưng lại thường bị bỏ quên là: không có bệnh nào hoàn toàn độc lập. Mỗi căn bệnh xuất hiện trên cơ thể là kết quả của một chuỗi rối loạn – có khi bắt nguồn từ thói quen sống sai lệch, có khi lại từ những yếu tố tâm lý sâu kín, hoặc từ một căn bệnh khác tưởng chừng không liên quan. Bài viết này sẽ lần theo sợi dây liên kết giữa các chứng đau dạ dày, viêm mũi xoang, đau nhức xương khớp, và cả ung thư, để thấy rằng, cơ thể con người là một tổng thể thống nhất, và cách tiếp cận điều trị cũng cần mang tính toàn diện, kết hợp Đông – Tây y, thân – tâm – trí..
- Từ đau dạ dày nhìn ra toàn hệ thống tiêu hoá – miễn dịch – thần kinh:
Đau dạ dày thường được xem là một bệnh lý đơn lẻ: do ăn uống thất thường, do vi khuẩn Helicobacter pylori, hoặc do stress. Nhưng nếu nhìn sâu hơn, dạ dày là một phần của hệ tiêu hoá, mà hệ tiêu hoá lại gắn chặt với hệ miễn dịch và thần kinh.
90% Serotonin – chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến cảm xúc – được sản xuất ở ruột. Khi dạ dày bị viêm, bị tổn thương, quá trình tiêu hoá sẽ giảm hiệu quả, dẫn đến rối loạn hấp thu vi chất, giảm năng lượng tổng thể và ảnh hưởng đến tâm trạng. Sự suy giảm chức năng tiêu hoá kéo theo giảm hệ vi sinh đường ruột, vốn đóng vai trò như một lớp phòng vệ miễn dịch. Từ đó, khả năng chống lại virus, vi khuẩn, và dị nguyên hít phải ở mũi – xoang cũng giảm đi.
- Viêm mũi xoang – hậu quả và nguyên nhân đồng thời:
Nhiều người ngạc nhiên khi thấy người bị đau dạ dày lâu ngày cũng dễ bị viêm mũi xoang, hay những người viêm xoang mạn lại hay kèm theo rối loạn tiêu hoá. Đây không phải ngẫu nhiên.
Niêm mạc đường tiêu hoá và hô hấp cùng chung nguồn gốc phôi thai, cùng cơ chế tiết nhầy và miễn dịch niêm mạc. Khi hệ thống này bị viêm mạn tính ở một nơi – ví dụ xoang – thì cơ thể dễ dàng rơi vào trạng thái “mẫn cảm toàn thân”, tức là dễ dị ứng và viêm ở nơi khác, như dạ dày hay đại tràng.
Hơn nữa, người viêm xoang mãn tính thường phải dùng kháng sinh dài ngày, làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, khiến bệnh dạ dày càng nặng. Đồng thời, thở kém do nghẹt mũi lâu ngày làm giảm oxy hoá tế bào, kéo theo hàng loạt rối loạn khác, trong đó có giảm chuyển hoá xương.
- Đau nhức xương khớp – không chỉ do tuổi già:
Nhiều bệnh nhân trẻ tuổi đã than phiền đau cột sống, khớp gối, đau mỏi toàn thân. Khi điều tra kỹ, thì nhiều người trong số họ đang bị viêm xoang, trào ngược dạ dày, rối loạn giấc ngủ và cả rối loạn lo âu nhẹ.
Chúng ta quên rằng hệ xương không tồn tại độc lập: xương cần dinh dưỡng từ tiêu hoá, cần hormon ổn định từ hệ nội tiết, cần giấc ngủ sâu để tái tạo, và đặc biệt, xương khớp cũng có cảm thụ thần kinh. Khi thần kinh bị căng, stress kéo dài, cơ và dây chằng co cứng, từ đó làm lệch trục khớp, gây đau mãn tính.
Một điểm ít ai chú ý là những người viêm xoang mãn thường thở miệng, tư thế cúi đầu, cột sống cổ bị kéo lệch, gây đau lưng trên và vai gáy – một ví dụ rõ ràng về liên đới hình thể – chức năng – triệu chứng.
- Ung thư – hậu quả cuối cùng của rối loạn mạn tính:
Ung thư không phải là một căn bệnh độc lập bỗng dưng xảy ra. Nó là kết quả của sự tích tụ tổn thương tế bào, gen, miễn dịch và môi trường nội sinh trong nhiều năm.
Một người bị viêm dạ dày mạn, nếu không điều trị đúng cách, có thể dẫn đến biến đổi niêm mạc, loạn sản, dị sản và cuối cùng là ung thư. Tương tự, viêm mũi xoang tái đi tái lại có thể dẫn đến biến đổi tế bào biểu mô mũi, tăng nguy cơ ung thư vùng đầu mặt cổ. Còn với người đau xương khớp kéo dài mà dùng thuốc giảm đau – Corticoid quá liều – gan và thận sẽ bị tổn thương, làm suy yếu cơ chế thải độc, từ đó tăng nguy cơ đột biến tế bào.
Điểm chung của tất cả các con đường dẫn tới ung thư là: suy giảm miễn dịch, rối loạn chuyển hoá, và viêm mạn tính âm ỉ. Đây cũng chính là những yếu tố thường xuất hiện từ rất sớm, nhưng bị bỏ qua.
- Các bệnh lý khác và những mắt xích liên quan:
- Rối loạn giấc ngủ: thường xảy ra ở người bị viêm xoang (nghẹt mũi khi nằm), đau dạ dày về đêm, đau xương khớp không nằm yên được, hoặc người stress. Mất ngủ kéo dài lại gây thêm rối loạn nội tiết, trầm cảm, tăng Cortisol – chất phá huỷ xương và miễn dịch.
- Tăng huyết áp – tim mạch: chịu ảnh hưởng từ stress, rối loạn thần kinh thực vật, suy giảm chức năng gan – thận, và thiếu oxy mô do thở kém từ viêm xoang.
- Tiểu đường type 2: có thể phát triển ở người rối loạn chuyển hoá mạn tính, gan nhiễm mỡ, béo bụng, ít vận động – vốn là hậu quả của những cơn đau âm ỉ làm giảm chất lượng sống, khiến người bệnh ngại vận động.
- Trầm cảm, lo âu: hậu quả của cả một chuỗi bệnh lý kéo dài không được giải thích hoặc điều trị toàn diện. Người bệnh cảm thấy bất lực, mất hy vọng, dẫn đến rối loạn tâm thần thứ phát.
- Thân – Tâm – Trí:
Từ những liên kết trên, ta thấy rằng chữa bệnh cần vượt lên khỏi từng cơ quan riêng lẻ. Một bác sĩ không thể chỉ chăm chăm điều trị dạ dày mà bỏ quên hô hấp, thần kinh, giấc ngủ, và tinh thần người bệnh.
Phương pháp tiếp cận toàn diện bao gồm:
- Điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt, giấc ngủ và tinh thần.
- Kết hợp Đông y (thảo dược, châm cứu, xoa bóp, dưỡng sinh) để điều hoà tạng phủ – khí huyết.
- Sử dụng Tây y để kiểm soát triệu chứng, chẩn đoán hình ảnh, tầm soát ung thư.
- Tư vấn tâm lý, thiền, liệu pháp trí tuệ tích cực (cognitive therapy).
Cũng như trong Đông y cổ truyền, nguyên lý “biện chứng luận trị” và “cùng bệnh dị trị – dị bệnh đồng trị” được ứng dụng để nhìn con người như một hệ sinh thái, nơi mỗi yếu tố đều ảnh hưởng lẫn nhau.
Mỗi triệu chứng là lời cảnh báo của tổng thể:
Chúng ta không thể chữa lành một căn bệnh nếu xem nó như một chiếc bánh bị hỏng một góc. Cơ thể người là một bản giao hưởng: khi một nhạc cụ sai tông, cả bản nhạc sẽ bị méo mó.
Hãy nghe cơ thể bằng cả trái tim của người thầy thuốc, bằng con mắt liên ngành, bằng tâm thế phục hồi sự cân bằng toàn thân. Vì chữa bệnh là trả lại sự hài hoà, không chỉ riêng cơ thể – mà cả tâm hồn và cuộc sống.
BAN LÂM SÀNG VIỆN Y DƯỢC VIỆT.
Đăng ký tư vấn sức khỏe, khám chữa bệnh Đông Tây y kết hợp tại: https://kcb.yduocbachphuong.com/