Nhận thức phổ thông:
Trái tim là chiếc “máy bơm sinh học” không ngừng nghỉ, điều khiển bởi hệ thống điện sinh lý tinh vi. Khi nhịp tim đều đặn, máu được bơm đi khắp cơ thể, nuôi dưỡng từng tế bào. Khi rối loạn nhịp tim (loạn nhịp), dòng điện trong tim bị lệch lạc, tim đập nhanh, chậm hoặc bất thường, gây choáng váng, hồi hộp, khó thở, thậm chí đột tử.
Rối loạn nhịp tim không chỉ là bệnh của tim, mà còn liên quan đến lối sống, stress, rối loạn điện giải, bệnh mạn tính (tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh tuyến giáp) và cả yếu tố cảm xúc.
Tiếp cận Tây y: từ cơ chế lâm sàng đến can thiệp:
1. Cơ chế bệnh sinh:
- Rối loạn tạo xung: nút xoang, nút nhĩ thất, hoặc ổ ngoại vi phóng nhịp bất thường.
- Rối loạn dẫn truyền: block nhĩ thất, block nhánh.
- Vòng vào lại (re-entry): xung điện quay vòng gây nhịp nhanh kịch phát.
- Rối loạn kênh ion: bất thường kênh Na⁺, K⁺, Ca²⁺ gây kéo dài QT, dễ loạn nhịp ác tính.
2. Phân loại lâm sàng:
- Nhịp nhanh xoang, nhịp chậm xoang.
- Ngoại tâm thu nhĩ, thất.
- Rung nhĩ, cuồng nhĩ.
- Rung thất, nhịp nhanh thất – nguy hiểm tính mạng.
3. Điều trị Tây y:
- Thuốc: chẹn beta (Propranolol, Bisoprolol), chẹn kênh Ca²⁺ (Verapamil), Amiodarone, Digoxin.
- Can thiệp: cắt đốt điện sinh lý (Ablation), đặt máy tạo nhịp, cấy ICD (máy phá rung tự động).
- Hỗ trợ: điều chỉnh điện giải, giảm stress, hạn chế cà phê, rượu, thuốc lá.
Góc nhìn Đông y: điều hòa Tâm – Can – Thận:
Trong Đông y, loạn nhịp tim không chỉ thuộc tạng Tâm, mà còn liên hệ đến Can (điều tiết khí huyết), Thận (chủ tinh, sinh tủy, nuôi dưỡng âm dương).
1. Cơ chế theo Đông y:
- Tâm khí hư/ Tâm dương hư: hồi hộp, mệt, dễ lạnh.
- Tâm âm hư/ Âm hư hỏa vượng: hồi hộp, tim đập nhanh về đêm, miệng khô, mất ngủ.
- Can khí uất/ Can dương thịnh: lo âu, dễ cáu gắt, hồi hộp kèm chóng mặt.
- Thận khí hư: tim đập loạn, ù tai, đau lưng, suy nhược mạn tính.
2. Pháp điều trị:
- An thần, dưỡng Tâm: Toan táo nhân, Viễn chí, Ngũ vị tử.
- Bổ khí huyết: Nhân sâm, Hoàng kỳ, Đương quy.
- Bình Can tức phong: Câu đằng, Thiên ma, Bạch thược.
- Bổ Thận: Thục địa, Kỷ tử, Nhục thung dung.
Đông Tây y kết hợp – hướng đi hiện đại:
1. Từ khoa học phổ thông đến sinh y dược: Hoạt chất tự nhiên và cơ chế ion kênh:
- Toan táo nhân chứa Saponin an thần, tác động lên thụ thể GABA.
- Hoàng kỳ cải thiện chức năng tim, tăng co bóp cơ tim.
- Nhân sâm điều hòa hệ thần kinh tự chủ, giảm loạn nhịp do stress.
- Câu đằng giàu alkaloid, có tác dụng hạ huyết áp, chống loạn nhịp.
Kết hợp với Tây y:
- Dùng thảo dược hỗ trợ giảm tác dụng phụ của thuốc chống loạn nhịp (ví dụ, Nhân sâm + Amiodarone cần giám sát để tránh tương tác).
- Cải thiện chất lượng giấc ngủ, giảm stress, giúp ổn định thần kinh tim.
- Tăng dự phòng: điều hòa huyết áp, giảm nguy cơ rung nhĩ ở người cao tuổi.
2. Lâm sàng thực hành:
- Trường hợp rung nhĩ: kết hợp thuốc chống đông, kiểm soát tần số nhịp tim với bài thuốc “An thần dưỡng Tâm” để giảm hồi hộp, mất ngủ.
- Trường hợp ngoại tâm thu do stress: ngoài chẹn beta, bổ sung bài thuốc “Bình Can – an thần” để điều hòa cảm xúc.
- Trường hợp suy nhược sau bệnh: phối hợp thuốc chống loạn nhịp nhẹ với thang thuốc “Bổ khí huyết, dưỡng Tâm” phục hồi thể lực.
Minh triết Đông Tây y trong rối loạn nhịp tim:
Tim vừa là cơ quan điện – cơ học trong Tây y, vừa là tạng Tâm gắn với thần trí trong Đông y. Loạn nhịp là sự rối loạn từ ion Na⁺, K⁺, Ca²⁺ cho đến mất điều hòa Tâm – Can – Thận. Sự kết hợp Đông – Tây y không phải thay thế nhau, mà bổ sung: Tây y kiểm soát nguy cơ cấp tính, Đông y điều chỉnh nền tảng thể chất – tinh thần.
Kết luận:
Rối loạn nhịp tim là bệnh lý phức tạp, đòi hỏi chẩn đoán chính xác, can thiệp đúng lúc theo Tây y, đồng thời bổ trợ, điều dưỡng cơ thể bằng Đông y. Định hướng hiện đại là tiêu chuẩn hóa dược liệu, phân tích hoạt chất, chứng minh cơ chế tác động sinh học để Đông y song hành cùng Tây y, mang lại hiệu quả tối ưu và bền vững cho người bệnh.
BAN LÂM SÀNG VIỆN Y DƯỢC VIỆT.
Đăng ký tư vấn sức khỏe, khám chữa bệnh Đông Tây y kết hợp tại: https://kcb.yduocbachphuong.com/