Trong những năm gần đây, cùng với sự trỗi dậy của nhu cầu chăm sóc sức khỏe bằng y học cổ truyền (YHCT), các hội thảo, tọa đàm, diễn đàn, … về lĩnh vực này diễn ra ngày càng nhiều. Tuy nhiên, một thực trạng đáng buồn là phần lớn các sự kiện này chỉ mang tính hình thức, trình diễn và quảng bá – hơn là thật sự chia sẻ chiều sâu chuyên môn hay truyền bá tri thức có giá trị.
Thực trạng: Hội thảo YHCT chỉ là “sân khấu”:
- Chạy theo hình thức truyền thông: Nhiều hội thảo tổ chức chỉ để đánh bóng thương hiệu cá nhân, sản phẩm hoặc tổ chức. Các nội dung được trình bày lặp đi lặp lại, mang tính khái quát, không có chiều sâu khoa học, thậm chí không có dữ liệu kiểm chứng.
- Thiếu chia sẻ thực tế lâm sàng: Hầu như không có những bài báo cáo bệnh án điển hình, không có tổng kết điều trị cụ thể, không có cơ sở chứng cứ từ thực hành. Thầy thuốc giỏi thường giữ kín “bí quyết”, hoặc ngại nói ra nơi công cộng. Nhiều người đến hội thảo chỉ để “có mặt”, chụp hình, và ra về mà không tiếp thu được kiến thức gì mới.
- Thiếu tiêu chuẩn đánh giá chuyên môn: Không có phản biện, không có kiểm duyệt nghiêm túc nội dung. Người giỏi và người chưa đủ vững chuyên môn cùng trình bày như nhau – khiến giá trị học thuật bị loãng và mất định hướng.
- Không thúc đẩy đổi mới khoa học: Các hội thảo hiếm khi trình bày nghiên cứu thực nghiệm, các bài tổng kết ứng dụng dược liệu, hay sáng tạo về phương pháp điều trị. Điều này khiến YHCT đứng yên, không phát triển theo hướng khoa học hiện đại hóa.
Nguyên nhân cốt lõi:
- Tư duy giữ nghề, giấu nghề: Văn hóa “bí truyền”, “gia truyền” vẫn còn nặng. Người giỏi không chia sẻ, người học không dám hỏi sâu, người đứng giữa thì khai thác YHCT như một công cụ truyền thông thay vì một ngành học thuật.
- Thiếu cơ chế tổ chức học thuật thực chất: Nhiều đơn vị tổ chức hội thảo không có hội đồng khoa học đủ mạnh, không đặt yêu cầu về chất lượng học thuật. Mục tiêu chính là truyền thông, tài trợ, hoặc xây dựng hình ảnh, chứ không phải phát triển học thuật.
- Không có nền tảng xuất bản chuyên sâu: Hội thảo không gắn với xuất bản công trình, không gắn với kiểm nghiệm, đánh giá hay theo dõi kết quả thực tiễn. Điều này khiến nội dung hội thảo “bay hơi” sau vài tiếng kết thúc.
Biện pháp khắc phục và kiến tạo hướng đi mới:
Thiết lập tiêu chuẩn khoa học cho hội thảo YHCT:
- Mỗi hội thảo cần có Hội đồng khoa học độc lập, chuyên môn vững, kiểm duyệt nội dung và phản biện trước công bố.
- Khuyến khích trình bày bệnh án điển hình, báo cáo điều trị, kết quả nghiên cứu có dữ liệu, không trình bày khái quát hoặc cảm tính.
- Gắn kết hội thảo với bài viết khoa học được xuất bản sau hội thảo (trong tạp chí chuyên ngành hoặc kỷ yếu có phản biện), nhằm để lại giá trị lâu dài cho cộng đồng chuyên môn.
Thay đổi tư duy “giữ nghề” sang “phát triển nghề”:
- Những thầy thuốc giỏi cần nhận ra rằng: Khi chia sẻ điều đúng, điều đã được kiểm chứng, ta không mất đi gì – mà đang nhân rộng năng lực điều trị có lợi cho cộng đồng.
- Cần thúc đẩy xây dựng cộng đồng chia sẻ học thuật an toàn, nơi người chia sẻ được tôn trọng, được ghi nhận, không bị khai thác tràn lan hoặc biến tấu sai lệch.
Ứng dụng công nghệ và nền tảng học thuật hiện đại:
- Xây dựng hệ thống hội thảo trực tuyến kết hợp tài liệu điện tử, có thể truy cập lại, bình luận và cập nhật sau hội thảo.
- Tạo diễn đàn học thuật mở, kết nối các nhà nghiên cứu, nhà lâm sàng, dược sĩ, kỹ thuật viên, để cùng trao đổi những ca bệnh, phương pháp hoặc dược liệu đặc biệt.
- Kết hợp nghiên cứu – điều trị – đào tạo trong hệ thống phòng khám, bệnh viện YHCT để tạo ra chu trình khép kín giữa lý thuyết và thực hành.
Gắn kết với ngành khoa học hiện đại:
- Khuyến khích các hội thảo YHCT mời chuyên gia về miễn dịch, sinh học phân tử, dược học hiện đại,… để cùng phân tích, lý giải hiệu quả của bài thuốc, châm cứu, hoặc phương pháp trị liệu từ góc nhìn hiện đại.
- Chuẩn hóa ngôn ngữ YHCT trong báo cáo, giúp hội nhập quốc tế và tránh hiểu sai giữa Đông – Tây y.
Tầm nhìn xa: Tái thiết nền học thuật YHCT Việt Nam:
Muốn nền YHCT phát triển thật sự, cần:
- Dám học thuật hóa vốn liếng đang có.
- Dám chia sẻ có chọn lọc, có hệ thống.
- Dám gắn bó với thực tiễn lâm sàng.
- Và dám đối thoại khoa học, thay vì tô vẽ truyền thông.
Hội thảo – nếu đúng nghĩa – không chỉ là nơi “diễn”, mà phải là nơi khai mở tri thức, nuôi dưỡng tài năng, và kết nối cộng đồng chuyên môn chân chính. Chỉ khi ấy, Y học cổ truyền Việt Nam mới xứng đáng với chiều sâu truyền thống và có thể đi cùng thời đại bằng bước chân vững vàng.
THẢ NỔI RỒI LÃNG QUÊN – CĂN BỆNH MÃN TÍNH SAU MỖI HỘI THẢO Y HỌC CỔ TRUYỀN:
Có một nghịch lý đang âm thầm lặp lại trong giới y học cổ truyền – đặc biệt là sau mỗi hội thảo chuyên ngành: Hội thảo tổ chức rầm rộ, hình ảnh đầy đủ, phát biểu sôi nổi, nhưng sau đó,… mọi thứ rơi vào quên lãng.
Hào quang nhất thời – giá trị dài hạn thì không:
Không ít hội thảo được tổ chức với kinh phí lớn, quy tụ nhiều đại biểu, có cả livestream, tài liệu, ảnh chụp đẹp đẽ, những phát biểu nhiều cảm xúc. Nhưng:
- Không có tổng kết học thuật sau hội thảo.
- Không có đề xuất hành động, triển khai hoặc kế thừa.
- Không có tài liệu biên tập, kỷ yếu, hay công bố khoa học.
- Người nói quên mình đã trình bày gì. Người nghe không nhớ mình đã học được gì.
- Mọi thứ bị gói lại bằng vài tấm hình và một bài post truyền thông, rồi chìm dần trong im lặng.
Vì sao lại “thả nổi rồi lãng quên”?
Tổ chức theo phong trào, thiếu kế hoạch hậu kỳ:
Hội thảo được lên lịch, nhưng không gắn với chiến lược phát triển học thuật, nghiên cứu hay đào tạo. Diễn ra như một buổi “lễ hội học thuật” hơn là một mắt xích trong chuỗi phát triển ngành.
Không có bộ phận thư ký khoa học đủ năng lực:
Không ai đảm nhận việc ghi biên bản học thuật, biên tập nội dung, chuẩn hóa báo cáo, hoặc theo dõi các cam kết hành động sau hội thảo.
Tâm lý làm cho có – rồi để đó:
Nhiều người tham gia chỉ vì mối quan hệ, hình thức, hoặc vì “phải có mặt”, chứ không thực sự coi trọng truyền bá tri thức và tạo giá trị lâu dài.
Không có người giữ lửa sau hội thảo:
Không có ai làm “người nối dài” – người tổng hợp, khơi gợi lại tinh thần hội thảo và thúc đẩy hành động tiếp theo (xuất bản, đối thoại học thuật, hình thành nhóm nghiên cứu,…).
Tác hại của việc “thả nổi – lãng quên”:
- Lãng phí chất xám: Những chia sẻ đáng giá chỉ tồn tại vài phút trên sân khấu, rồi biến mất. Không ai được học tiếp, không ai triển khai được.
- Lãng phí niềm tin: Người tham gia, người trình bày, người tài trợ, … đều cảm thấy “tham gia rồi thôi”, chẳng để lại gì cho cộng đồng hoặc thế hệ sau.
- Làm nghèo đi nền học thuật YHCT: Những nội dung quý giá không được hệ thống hóa, lưu trữ, phân tích, đối chiếu, … khiến tri thức cổ truyền không được hiện đại hóa, không thể bước ra thế giới.
Giải pháp để hội thảo không bị lãng quên:
– Phải có ban thư ký học thuật chuyên trách: Không chỉ chuẩn bị hội thảo, mà còn tổng hợp, biên soạn, xuất bản tài liệu – kể cả chỉ là tài liệu nội bộ.
– Kết nối với kế hoạch sau hội thảo: Mỗi hội thảo cần tạo ra 1 – 3 đầu việc cụ thể:
- Viết bài báo khoa học.
- Xây dựng bộ tài liệu giảng dạy.
- Thành lập nhóm nghiên cứu.
- Hoặc thiết lập một quy trình điều trị thử nghiệm.
– Đưa vào bộ nhớ hệ thống (Knowledge Management): Toàn bộ nội dung hội thảo cần được lưu trữ: Video, slide, bệnh án, số liệu, … theo chuẩn học thuật, có thể truy cập lại. Nếu không thể công khai, ít nhất nên tồn tại dưới dạng tài liệu nội bộ có hệ thống.
– Người tổ chức phải giữ lửa – không buông sau buổi bế mạc: Không để “ngày mai là một ngày như chưa từng có hội thảo”. Người tổ chức cần tiếp tục kết nối, nhắc lại, gửi tài liệu, thúc đẩy hành động.
Hội thảo không phải là một buổi tụ họp. Hội thảo là một bước đi trong hành trình học thuật. Nếu cứ để nó thả nổi rồi lãng quên, thì mỗi hội thảo sẽ chỉ còn là “một bữa tiệc nói”, không phải “một chặng đường nâng tầm ngành”.
Đã đến lúc y học cổ truyền Việt Nam cần một văn hóa học thuật mới: Tổ chức để tạo chuyển biến – Viết để lưu giữ – Hành động để kế thừa.
TÍNH LIÊN TỤC CỦA CÁC HỘI THẢO – NỀN MÓNG ĐỂ XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC THUẬT VỮNG CHẮC TRONG Y HỌC CỔ TRUYỀN:
Trong mọi lĩnh vực khoa học, tính liên tục là yếu tố sống còn để tạo nên chiều sâu tri thức, sự kế thừa và đột phá. Y học cổ truyền (YHCT) cũng không ngoại lệ. Một hội thảo giỏi có thể truyền cảm hứng. Nhưng chỉ khi có chuỗi hội thảo liên tục, bài bản, có hệ thống, ta mới xây dựng được một môi trường học thuật thật sự bền vững và phát triển.
Vì sao cần tính liên tục trong các hội thảo YHCT?:
- Tri thức không thể phát triển trong các mảnh rời rạc Một bài thuốc tân phương hay cổ phương, một bệnh án, một nghiên cứu lâm sàng – đều cần được thảo luận, cập nhật, kiểm chứng và tái khẳng định qua thời gian. Nếu chỉ được nêu ra một lần, rồi bỏ quên, thì tri thức ấy mãi mãi dở dang.
- Không có sự liên tục thì không có sự kế thừa: Khi hội thảo được tổ chức rời rạc, người tham gia không thấy mạch phát triển. Các thế hệ sau không có điểm tựa để tiếp tục. Người làm nghiên cứu không biết phải đi đâu sau hội thảo.
- Chỉ có liên tục mới tạo nên văn hóa học thuật: Văn hóa không đến từ một lần xuất hiện. Nó đến từ nếp làm việc lặp lại có tổ chức, có tiến bộ, có mục tiêu. Một môi trường học thuật vững chắc là nơi hội thảo, thảo luận, phản biện, xuất bản,… là nhịp sống tự nhiên, chứ không phải sự kiện đặc biệt.
Biểu hiện của một hệ thống hội thảo học thuật có tính liên tục:
Có chủ đề trục xuyên suốt, ví dụ:
– Đông y điều trị các bệnh chuyển hóa (theo năm).
– Ứng dụng dược liệu Việt Nam trong điều trị mạn tính (theo quý).
– Hệ tiêu hóa và YHCT hiện đại (chuỗi 3 phần).
Mỗi hội thảo kế tiếp hội thảo trước:
- Trình bày cập nhật kết quả từ nghiên cứu, bệnh án đã nêu.
- Đánh giá tiến trình triển khai hoặc những vấn đề còn tồn đọng.
- Tạo thói quen “không nói cho xong”, mà nói để tiếp tục.
Tạo nhóm học thuật lõi, duy trì liên lạc, điều phối và xuất bản.
- Có thể là Hội đồng chuyên môn nội bộ Bách Phương.
- Hoặc nhóm nghiên cứu cộng tác liên viện – liên chuyên ngành.
Có chu kỳ đều đặn: Mỗi tháng 1 hội thảo chuyên đề nội bộ; mỗi quý 1 hội thảo chuyên ngành mở rộng; mỗi năm 1 hội thảo toàn quốc hoặc liên vùng.
Hiệu quả của một môi trường hội thảo liên tục:
Nuôi dưỡng và giữ chân nhân tài: Người trẻ có nơi học hỏi thực tế, người giỏi có nơi chia sẻ sâu sắc.
Tạo hệ sinh thái tri thức có thật: Từ hội thảo – đến báo cáo – đến nghiên cứu – đến sản phẩm – đến đào tạo – đến xuất bản.
Định hình và bảo vệ học phái: Những mô hình điều trị, bài thuốc, cách kết hợp Đông – Tây y được theo dõi, phản biện, minh chứng qua thời gian.
Chuẩn hóa và hiện đại hóa YHCT: Không phải bằng khẩu hiệu, mà bằng chuỗi hoạt động học thuật sống động, liên tục và hiệu quả.
Gợi ý mô hình phát triển hội thảo liên tục tại Hệ thống Y Dược Bách Phương:
| Thời gian | Loại hội thảo | Nội dung gợi ý |
| Tháng 1 | Chuyên đề nội bộ | Tổng kết 1 bài thuốc ứng dụng, phân tích 1 bệnh án điển hình |
| Tháng 3 | Hội thảo mở rộng quý I | Viêm mạn tính và tạng phủ trong YHCT hiện đại |
| Tháng 5 | Hội thảo đào tạo chuyên sâu | Phác đồ Đông – Tây y trong điều trị hội chứng ruột kích thích |
| Tháng 7 | Chuyên đề nội bộ | Ứng dụng dược liệu phối hợp trong cao mềm |
| Tháng 9 | Hội thảo cấp vùng – liên viện | Định hướng nghiên cứu dược liệu bản địa theo hướng tiêu chuẩn hóa |
| Tháng 11 | Tọa đàm chuyên môn – phản biện | Hiệu quả thực tiễn của các mô hình khám chữa kết hợp Đông – Tây y |
Mỗi hội thảo đều có:
- Biên bản học thuật.
- Ghi chép tổng hợp/ slide/ clip nội dung.
- Phân công nhiệm vụ sau hội thảo (nghiên cứu – viết bài – ứng dụng).
- Chuẩn bị cho hội thảo tiếp theo.
Tính liên tục trong hội thảo chính là “mạch máu” của môi trường học thuật. Nếu không có mạch này, mọi nỗ lực dù lớn đến đâu cũng dễ đứt đoạn, dễ phai mờ. Nếu có mạch này, ngay cả một bài báo cáo nhỏ cũng có thể trở thành mầm mống của một hướng đi lớn cho nền YHCT nước nhà.
BAN LÂM SÀNG VIỆN Y DƯỢC VIỆT.