Bài tiết là một quá trình sinh lý học cơ bản:
Trong y học hiện đại, bài tiết là chức năng tự nhiên của cơ thể để loại bỏ các chất chuyển hoá dư thừa, độc chất nội sinh (từ chính quá trình trao đổi chất của cơ thể) và ngoại sinh (từ thức ăn, môi trường, thuốc, hoá chất…).
Các cơ quan bài tiết chính gồm:
- Gan: chuyển hóa độc tố và thải qua mật;
- Thận: lọc máu, thải độc qua nước tiểu;
- Phổi: thải CO₂;
- Da: thải qua tuyến mồ hôi;
- Ruột: thải bã qua phân.
Quá trình này liên tục diễn ra một cách tự động và tinh vi, không cần bất kỳ sự “can thiệp nhân tạo” nào trong điều kiện cơ thể khỏe mạnh.
“Thải độc” trong dân gian – một thuật ngữ dễ bị hiểu sai:
Trong truyền thông và cả một số cơ sở thực hành YHCT hiện nay, từ “thải độc” thường bị dùng sai lệch:
- Có nơi gọi xông hơi là “thải độc qua da” – trong khi chỉ là tiết mồ hôi (không có tác dụng thải kim loại nặng hay độc chất).
- Có nơi dùng “thải độc gan” bằng các loại thảo dược không rõ nguồn gốc – dễ gây gánh nặng lên gan, thận.
- Có nơi tiêm truyền vitamin C, Glutathione mà gọi là “thải độc cơ thể” – điều này không đúng với bất kỳ cơ chế sinh học nào đã được chứng minh.
➡️ Điều này dẫn đến sự ngộ nhận cho người bệnh rằng cơ thể họ “đầy độc tố” và cần “làm sạch”, trong khi chính cơ thể họ đã có đủ hệ thống để loại bỏ những chất không cần thiết.
Cách hiểu đúng trong Y học cổ truyền (YHCT):
Trong YHCT, các khái niệm gần với “thải độc” như:
- Khai khiếu, thông phủ (giúp các tạng phủ vận hành bình thường);
- Thanh nhiệt giải độc, lợi tiểu, hoạt huyết, tán hàn, v.v…
Tuy nhiên, trong YHCT không có khái niệm gọi là “liệu trình thải độc định kỳ” như nhiều spa, phòng khám đang quảng cáo.
Thanh nhiệt giải độc là để chỉ:
- Làm mát cơ thể, giảm viêm, hạ sốt;
- Dùng trong bối cảnh bệnh lý như: viêm nhiễm, mụn nhọt, dị ứng, nhiệt miệng…
Không nên dùng từ này để quảng bá cho sản phẩm hay liệu trình một cách đại trà và không đúng bệnh.
*****
TƯ VẤN DÀNH CHO KỸ THUẬT VIÊN VÀ BÁC SĨ YHCT
- Hãy dùng từ chính xác: “hỗ trợ bài tiết” – thay vì “thải độc”, ví dụ:
- “Xông hơi giúp tăng tiết mồ hôi, hỗ trợ bài tiết qua da” – là đúng.
- “Thải độc qua xông hơi” – là diễn đạt không chuẩn, dễ gây hiểu nhầm.
2. Đánh giá thể trạng trước khi can thiệp: Không nên áp dụng “liệu trình thải độc” cho tất cả bệnh nhân. Người có thể hư, chính khí yếu, âm hư hỏa vượng… nếu dùng phương pháp thanh nhiệt, lợi tiểu, xông hơi mạnh sẽ phá chính khí.
3. Đặt câu hỏi: “Thải độc gì? Thải bằng cách nào? Chứng cứ nào chứng minh?” Trước khi kê toa hoặc giới thiệu liệu pháp, cần tự hỏi:
- Chất độc nào đang tồn tại?
- Cơ thể không thải ra được bằng con đường tự nhiên nào?
- Liệu pháp mình đề xuất có chứng cứ khoa học rõ ràng không?
- Giáo dục người bệnh hiểu đúng về sức khoẻ: Không gieo vào tâm trí bệnh nhân nỗi sợ mơ hồ về “độc tố tích tụ”. Thay vào đó:
- Giải thích về vai trò của ăn uống điều độ, ngủ đủ, vận động, tâm lý ổn định;
- Hướng dẫn người bệnh giữ chính khí, điều dưỡng ngũ tạng.
“Thải độc” là một thuật ngữ dễ đánh vào tâm lý, nhưng cần trách nhiệm và hiểu biết khi sử dụng – đặc biệt với bác sĩ và kỹ thuật viên YHCT. Cần hiểu đúng: thải độc không phải là phép mầu, mà là sự hỗ trợ chức năng bài tiết tự nhiên của cơ thể trong bối cảnh phù hợp, bằng phương pháp có căn cứ.