Trong Đông y hiện đại, việc ứng dụng cây dược liệu và hợp chất thiên nhiên không chỉ dừng lại ở kinh nghiệm cổ truyền mà còn phải kết hợp với khoa học chứng cứ. Điều này giúp nâng cao hiệu quả điều trị, chuẩn hóa dược liệu, tối ưu hoá công dụng và giảm thiểu tác dụng phụ.
- Ứng dụng theo nguyên lý Đông y: Đông y không chỉ quan tâm đến thành phần hóa học mà còn chú trọng đến tính vị, quy kinh và tác dụng điều hòa cơ thể. Việc ứng dụng rộng rãi cây dược liệu cần dựa trên:
- Tính vị: Dược liệu có tính hàn, ôn, bình, nhiệt… phù hợp với từng thể trạng người bệnh. Ví dụ, Hoàng kỳ bổ khí nhưng ôn ấm, phù hợp cho người khí hư nhưng không dùng khi có thực nhiệt.
- Quy kinh: Mỗi dược liệu hướng đến một số cơ quan nhất định. Ví dụ, Đan sâm quy vào Tâm và Can, chuyên hoạt huyết, trục ứ.
- Phối hợp dược liệu: Đông y hiện đại không chỉ dùng đơn lẻ mà còn kết hợp theo cặp, theo phương, theo nguyên tắc quân – thần – tá – sứ nhằm gia tăng hiệu quả điều trị.
- Kết hợp Đông – Tây y trong nghiên cứu và ứng dụng: Ngày nay, hợp chất thiên nhiên chiết xuất từ cây thuốc đang được nghiên cứu để xác định hoạt chất chính, cơ chế tác động và ứng dụng trong y học. Đông y hiện đại tận dụng điều này để:
- Tách chiết hoạt chất nhưng vẫn giữ nguyên triết lý điều hòa cơ thể của Đông y. Ví dụ, Curcumin từ Nghệ có tác dụng kháng viêm mạnh nhưng vẫn cần cả củ Nghệ trong điều trị bệnh lý tiêu hóa theo Đông y.
- Kiểm chứng khoa học các bài thuốc cổ truyền để tạo ra các chế phẩm đạt chuẩn. Ví dụ, nghiên cứu chứng minh Tam thất giúp cầm máu, giảm đau do Saponin trong thành phần của nó.
- Bào chế hiện đại để tạo ra dạng chiết xuất, viên nang, cao mềm, giúp tăng hiệu quả hấp thu và tiện dụng.
- Mở rộng ứng dụng cây dược liệu trong điều trị và chăm sóc sức khỏe:
- Điều trị bệnh mãn tính: Đông y hiện đại sử dụng thảo dược để hỗ trợ điều trị tiểu đường (Dây thìa canh), tăng huyết áp (Hòe hoa), viêm gan (Diệp hạ châu)…
- Dưỡng sinh và phòng bệnh: Các chế phẩm từ Đông y như trà dược liệu (Atiso, Hoa cúc, Kỷ tử), thực phẩm chức năng giúp điều hòa cơ thể, phòng ngừa bệnh từ sớm.
- Ứng dụng trong y học phục hồi: Các hợp chất thiên nhiên từ Đông y như Saponin từ Sâm Ngọc Linh, Flavonoid từ Trà xanh, Polysaccharide từ Linh chi đang được nghiên cứu trong hỗ trợ miễn dịch, chống oxy hóa và kéo dài tuổi thọ.
- Định hướng phát triển:
- Chuẩn hóa vùng trồng dược liệu: Đảm bảo nguồn gốc, dược tính và bảo tồn nguồn gen quý.
- Nâng cao công nghệ chiết xuất và bào chế: Kết hợp giữa y học cổ truyền và công nghệ hiện đại để tạo ra sản phẩm đạt tiêu chuẩn.
- Thực hành lâm sàng có kiểm chứng: Chứng minh hiệu quả qua nghiên cứu lâm sàng để nâng cao giá trị của y dược cổ truyền.
Ứng dụng rộng rãi cây dược liệu và hợp chất thiên nhiên theo Đông y hiện đại không chỉ là kế thừa kinh nghiệm mà còn là sự đổi mới theo hướng khoa học, giúp điều trị bệnh hiệu quả hơn, an toàn hơn. Đây là con đường tất yếu để phát triển nền y dược cổ truyền trong thời đại mới.